Adana’da kurulu olan SASA’da polyester, elyaf, filament iplik üretiliyor. Devlet destekleri ile kâr marjını yüzde 100.6’ya yükselten şirkette işçiler ise yoksulluk sınırının yarısı düzeyinde ücret alıyor.
Economist dergisinin Türkiye’nin en zengin 100 kişisi ve ailesi 2023 listesinde, bünyesinde SASA, Merinos Halı, Dinarsu ve Padişah Halı’yı bulunduran Erdemoğlu Holding de yer aldı. Holding 2022 yılında 13’üncü sırada yer alırken bir yılda 10’uncu sıraya yükseldi.
Türkiye’nin en büyük 500 sanayi kuruluşu listesinde 2015’te 73’üncü sırada yer alan SASA, üretimini katladığı pandemi yılları ile birlikte 2022’de 22’inci sırada yer aldı.
Erdemoğlu’nun SASA’yı satın aldığı 2015’te net kâr marjı yüzde 6’ydı. 2023’e gelindiğinde bu rakam yüze 39.3 oldu. 2024’ün ilk çeyreğinde ise yüzde 100.6 olarak gerçekleşti. SASA 2024’ün ilk çeyreğinde 10 milyar 726 milyon 72 bin lira kâr elde etti. Yani 4 bin 148 işçinin çalıştığı SASA’da Erdemoğlu Holding, bir işçiden aylık 862 bin TL kâr elde etti.
PATRONA KIYAK, İŞÇİYE İŞTEN ATMA
Peki SASA, otomotiv ve petrokimya sektörünü bile geride bırakan bu rakamlara nasıl ulaştı? SASA’nın 2024 yılı içerisinde faaliyete geçecek olan polyesterin ham maddesi olan saflaştırılmış tereftalik asit (PTA), polimer cips ve elyaf üretim tesisi yatırımlarına gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnası, yüzde 80 oranında kurumlar vergisi indirimi, 7 yıl boyunca sigorta primi işveren hissesi desteği, faiz desteği gibi destekler uygulanıyor. Bu kapsamda SASA’dan 4.5 milyar liralık vergi alınmadı. Gelirlerin yüzde 98’i dolar ve avro cinsinden olan SASA, faiz geliri ve geçmiş dönem kâr transferi de eklenince ilk çeyrekte 10 milyar 726 milyon lira kazandı. SASA işçileri ise gelir vergisinin yanı sıra, KDV, ÖTV, harçlar gibi dolaylı vergilerle de tükettiği her ürün için yeniden vergi vererek çifte vergilendirmeye maruz kaldı.
SASA’nın toplam giderleri içinde ‘işçilik maliyeti’ ise yüzde 5.97. Öte yandan SASA’da üretim bir önceki yılın ilk çeyreğine göre 3 milyar 717 milyon lira azalmış. SASA patronu üretimdeki azalmayı işçilere işsizlik olarak yansıttı; bazı bölümlerde otomasyonun da devreye girmesi ile birlikte işçi sayısını da azalttı. 2022 yılı başında fabrikanın 4 bin 743 çalışanı varken 2024’te bu rakam 4 bin 148’e düştü.
"VERGİ PATRONDAN ALINSIN"
İşçiler vergi desteği karşısında kendi paylarına düşene baktığında şunları söylüyor: “Sadece vergi ve teşvikler değil, SGK desteği ile işçi çalıştırılıyor. İşçiler, süreleri dolunca rahatça çıkarılabiliyor. Temmuzda zam alıp almayacağımızı bilmiyoruz. Şimdiye kadar ara zamlar da dahil hep asgari ücret zammına bağlı olarak yapıldı. Yıl sonu zammı da aynı oluyor, ne oranda zam yapıldığını ancak maaşımız yattığında öğreniyoruz. Üçüncü ayda vergi dilimine giriyoruz. Yıl sonu geldiğinde hem her şeyin fiyatı artmış olacak, hem de maaşımızdan kesilen vergi artacak. Bu adil değil. Önceki yıllarda asgari ücret üzeri almak bir nebze rahatlatıyordu ama şimdi geçinmek daha zor hale geldi. Fiyatları biz yükseltmiyoruz. Yüksek kâr yapan patronlar, vergi onlardan alınsın.”
Bir başka işçi de “Fiyatlar o kadar yüksek ki artık eve misafir çağıramıyorum. Borçla geçiniyorum. Eskiden aldığım maaşla borcumu ödeyip eve de bakabiliyordum. Şimdi evi bile geçindiremiyorum. Ücret üçüncü aydan itibaren vergi dilimine gidiyor. Yıl sonunda sadece gelir vergisi kesintisi 8 bin lirayı bulacak. Buna bir çözüm üretilsin.”
SASA İŞÇİSİ SENDİKASIZLAŞTIRILDI
Petrokimya ve dokuma alanlarında daha önce iki sendikanın bulunduğu SASA’da patron, işçilere ‘haftada iki gün izin’, ‘kâr payı’ verileceği gibi tekliflerle önce DİSK/Tekstil’in örgütlü olduğu dokuma bölümündeki işçileri, sonra Petrol-İş’in örgütlü olduğu petrokimya bölümündeki işçileri sendikasızlaştırdı. Patron, işçilerin kendi seçtiği temsilciler aracılığıyla sorunları iletmelerini istedi. 2024’ün şubat ayında ise 2 temsilci, 700 işçinin düşük zamlar ve fabrikada yaşadıkları sorunlarla ilgili şikayetlerini yönetime ilettikleri için kendilerini kapının önünde buldu.
Evrensel.net - Volkan PEKAL / Adana